JAKIE SĄ SKUTKI PRAWNE UMOWY DAROWIZNY?

Darowizna to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do nieodpłatnego przeniesienia własności na rzecz obdarowanego kosztem własnego majątku (zgodnie z art. 888–902 Kodeksu cywilnego). Jest to nieodpłatna czynność prawna, co ma swoje konsekwencje nie tylko podatkowe, ale również w zakresie ochrony prawnej darczyńcy, przyjęcia obowiązku zaliczenia jej na poczet zachowku czy ewentualnych ułatwień dla poszkodowanych nią wierzycieli darczyńcy.

Zawarcie umowy darowizny

Z zasady umowa darowizny zawierana jest u notariusza i przyjmuje formę aktu notarialnego. Zgodnie z art. 890 § 1 KC oświadczenie woli darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego – wobec czego stanowi ono podstawę do przeniesienia własności na obdarowanego. Nie ma to jednak charakteru bezwzględnego dla wszystkich tego typu spraw. Jeśli darczyńca dokonał przysporzenia przed zawarciem umowy (np. ustnie, pisemnie, pisemnie z urzędowo poświadczoną datą), umowa u notariusza nie będzie już niezbędna. Niemniej zgodnie z art. 158 KC „Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego”. Oznacza to, że wcześniejsze wydanie nieruchomości obdarowanemu nie zwalnia z obowiązku zawarcia umowy w formie aktu notarialnego, co ma swoje potwierdzenie w § 2 w art. 890 KC.

Konsekwencje darowizny zgodnie z prawem rodzinnym, spadkowym, podatkowym

Darczyńca odpowiada w ograniczonym zakresie za ewentualne wady darowanej rzeczy, co wynika z charakteru umowy darowizny. W myśl art. 891 § 1 KC, darczyńca zobligowany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jeżeli szkoda została wyrządzona umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Co ważne, obdarowany musi przedstawić dowody winy darczyńcy, jeśli chce dochodzić odpowiedzialności odszkodowawczej.

Obdarowany, przyjmując darowiznę, bierze na siebie więcej obowiązków prawnych. Przede wszystkim zobowiązany jest do uregulowania należności podatkowych. Kwestia ta regulowana jest przez Ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 ze zm.).

Zgodnie z art. 893 KC umowa darowizny może nakładać na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania. Darczyńca (lub później jego spadkobiercy) mogą żądać wypełnienia polecenia pod warunkiem, że sam spełnił przyrzeczone świadczenie, a polecenie ma wyłącznie na celu korzyści obdarowanego. Jest to tzw. polecenie, które może być zastrzeżone zarówno na rzecz darczyńcy, jak i osoby trzeciej. Polecenie nie czyni jednak nikogo wierzycielem i nie uchybia bezpłatności darowizny. Obdarowany może zwolnić się z tego obowiązku, zwracając przedmiot darowizny.

Oprócz tego darowizna obliguje obdarowanego do udzielenia pomocy darczyńcy, gdy ten znajdzie się w niedostatku. Wynika to z przepisów Kodeksu cywilnego. Pomoc ogranicza się jednak do wysokości istniejącego jeszcze wzbogacenia.

Decydując się na zawarcie umowy darowizny, należy pamiętać, że zgodnie z treścią art. 993 KC po śmierci darczyńcy darowizna zaliczana jest do masy spadkowej celem obliczenia zachowku.